Mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa cổ truyền của người Việt Nam. Tùy theo vùng miền khác nhau, mâm ngũ quả lại được biến tấu với nhiều loại quả khác nhau. Vậy mâm ngũ quả ở mỗi miền gồm những quả gì và ý nghĩa của chúng là gì? Mời bạn cùng tham khảo thông tin bổ ích dưới đây nhé!
Mâm ngũ quả là gì?
Mâm ngũ quả là khái niệm dùng để chỉ một mâm trái cây có khoảng năm loại hoa quả khác nhau. Mâm quả này thường được bày biện trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Mâm ngũ quả thường được chưng, bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách của gia đình.
Những loại trái cây này với ý nghĩa thể hiện ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp chúng.
Ngày nay, khi bày chưng mâm ngũ quả cho ngày Tết đã mang nhiều ý nghĩa cho trang trí nhà cửa không chỉ mang ý nghĩa tâm linh như phong tục ngày xưa.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Đối với phong tục miền Bắc, một mâm ngũ quả đẹp, đúng chuẩn phải là một mâm ngũ quả có đầy đủ những loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt hoặc dứa,… với các màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đảm bảo đúng theo Ngũ hành:
- Kim – màu trắng;
- Mộc – màu xanh lá;
- Thủy – màu đen;
- Hỏa – màu đỏ;
- Thổ – màu vàng.
Chuối trong mâm ngũ quả được xếp theo nải, phải là chuối xanh, tượng trưng cho sự quy tụ, sum vầy, đầm ấm. Quả bưởi có màu vàng mang ý nghĩa tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.
Cũng có nhiều gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ (ý nghĩa lưu giữ thần, Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho chủ nhà).
Các quả quất cảnh, quả hồng hoặc ớt được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt. Với ý nghĩa biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt. Riêng quả dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước về một năm mới an lành và nhiều phúc lộc.
Người miền Bắc thường xếp mâm ngũ quả kiểu truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ những loại quả còn lại. Ở giữa đặt bưởi, phật thủ hoặc là mãng cầu, những loại quả khác như đào, hồng, quýt, táo thì đặt ở xung quanh, còn các chỗ trống thì có thể xen kẻ ớt, quất.
Mâm ngũ quả miền Trung
Dải đất miền Trung thường phải gặp thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái. Do đó, mâm ngũ quả của người miền Trung rất giản dị, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, miễn thành tâm là được.
Những loại trái cây thường xuất hiện trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:
- Thanh long;
- Chuối;
- Dưa hấu;
- Mãng cầu;
- Dứa;
- Sung;
- Cam;
- Quýt.
Mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam xếp mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” với ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng 5 loại quả như sau:
- Mãng cầu;
- Sung;
- Dừa;
- Đu đủ;
- Xoài.
Bên cạnh đó, người miền Nam có sự kiêng cử không thờ cúng một số loại trái cây có cách phát âm mang ý nghĩa không được tốt như chuối (chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (với nghĩa đen là lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (quýt làm cam chịu),…
Cách bày trí mâm ngũ quả miền Nam thông dụng nhất là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và khá nặng. Nhằm để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày các loại quả còn lại lên.
Mặc dù có sự khác biệt trong mâm ngũ quả của mỗi vùng miền. Nhưng mục đích trên hết vẫn là muốn bày tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên, cội nguồn. Để cầu mong một năm mới an khang, hạnh phúc, đủ đầy, hãy cùng lựa chọn mâm ngũ quả ngày Tết phù hợp với vùng miền, điều kiện kinh tế của gia đình mình cho ngày Tết thêm ấm no, may mắn nhé!